Schets van Superuse
In deze tijd is het een flinke uitdaging om ateliers functioneel en betaalbaar te houden. Voor een aanpak die afwijkt van de standaard, nam SKAR het architectenbureau Superuse in de arm.
Slim ontwerpen
Voor de architecten van Superuse is het ontwerpen van duurzame objecten een circulair proces. Oftewel: een continue cyclus van creatie en recreatie, gebruik en hergebruik. “Om duurzame architectuur te maken met hergebruikte materialen, passen we slimme ontwerpen toe in bestaande bouw”, zegt Floris Schiferli, partner en ontwerper van het architectencollectief. “Zoals het gebruik van zones in een ruimte, en isolatie met hergebruikte materialen. Verwarming en ventilatie wordt zoveel mogelijk opgelost met zon en wind, en alleen waar nodig wordt een lichte installatie toegevoegd. De gebruiker van het pand wordt hierbij altijd betrokken.”
Betaalbare oplossingen
Door middel van doordachte duurzaamheidsplannen wil SKAR haar kunstenaars betaalbare ateliers kunnen blijven aanbieden met low tech oplossingen. Want we kunnen er niet omheen: de afgelopen jaren zijn de energiekosten flink opgelopen, wat kan betekenen dat een gebouw onbetaalbaar wordt om te gebruiken. Om de energierekening beheersbaar te houden moet het gasgebruik omlaag en het klimaatsysteem worden herdacht. “Superuse is door SKAR gevraagd om verder te kijken dan de traditionele oplossingen”, zegt Floris. “Om in de ateliers prettig te werken is er een aangenaam binnenklimaat nodig, waarbij de ruimtes in de winter warm genoeg zijn en in de zomer niet oververhitten. Op dit moment voldoen lang niet alle ateliers aan deze wens, dus kijken we waar we een verbeterslag kunnen maken.”
Samenspel tussen verduurzaming en gedrag
Een duurzaam gebouw is een leefbaar gebouw, waar de kunstenaars graag verblijven en zij het pand duurzaam gebruiken, zegt Floris. “Eén van de punten is om niet uit te gaan van een basistemperatuur in een gebouw door het hele pand te verwarmen door één ketel. Als je wilt verduurzamen, wil je dat het gebouw op een andere manier presteert. Daar heb je als gebruiker invloed op door zelf te bepalen of je kou of warmte binnenlaat.” Tijdens hun onderzoek heeft Superuse opgemerkt dat veel kunstenaars bij aanzienlijk lagere temperaturen werken dan mensen op kantoor. Daarbij is er meer behoefte aan veel licht, en creatieven kunnen prima werken bij een lage temperatuur. “Vooral de ruimte en het volume van een pand worden door kunstenaars enorm gewaardeerd. Er wordt minder waarde gehecht aan een nieuw en gepoetst uiterlijk. Maar een grote ruimte met hoge plafonds brengt veel uitdagingen met zich mee. Dus kijken we naar de ateliers afzonderlijk.”
Mentaliteitsverandering
Bij de energiebesparing focust Superuse dus vooral op de manier waarop de kunstenaars het pand gebruiken. Daar valt veel winst te behalen, aldus Floris. “Als we de gebruiker onderdeel laten zijn van de klimaatregeling, kun je met minder investeringen je doelen behalen. Dat vraagt wel om een mentaliteitsverandering.” Bij de aanpak wordt uitgegaan van een basistemperatuur tussen 12 en 18 graden in een gebouw, afhankelijk van de tijd van het jaar. Met deze temperatuur is het pand warm genoeg om niet in verval te raken. “Daarnaast bekijken we per atelier hoe we de temperatuur kunnen reguleren. Bijvoorbeeld door de ruimte in zones op te delen. Door grote gordijnen op te hangen maak je de aan te stralen ruimte kleiner, onderbreek je de luchtstroom en neemt het comfort toe. Aanvullend biedt een mobiel en elektrisch stralingspaneel ondersteuning lokaal te verwarmen.”
Werken met wat er is
De grootste uitdaging voor Superuse is om in te zetten op het klimaat in een bestaand gebouw, zonder de architectuur aan te passen. Zo ook bij de panden van SKAR. “Dat is leuk, want het gaat minder over esthetiek en meer om de gebruiksfunctie van een ruimte. Daarin moeten we creatief zijn, ook hoe we onze voetafdruk plaatsen. Dus maken we zo veel mogelijk gebruik van bestaande materialen zoals voorzetramen, of een tweede pui die worden gemaakt van gebruikt hout van oude kozijnen en deuren. Ook hergebruiken we kozijnen met bestaand glas uit de industrie, van afgekeurde partijen.”
Doe mee!
Voor de huurders maakt Superuse een stappenplan met adviezen hoe je samen kunt zorgen voor het beste klimaat in een pand. Traditionele cv’s worden waar nodig vervangen door een warmtepomp. Grote aanpassingen komen op rekening van SKAR. “Maar huurders kunnen ook al veel zelf doen en meewerken aan de transformatie. Zoals het ophangen van plisségordijnen die zorgen voor isolatie, en door zelfbediening er ook kan worden gelucht. Kortom: we zullen moeten samenwerken om de doelen te halen en de kosten laag te houden. Wij kunnen elke huurder daarbij adviseren en praktische oplossingen bieden.”